European Coordination Via Campesina, Bruksela, 26 marca 2020 roku
W trakcie ogromnego kryzysu, którego doświadczają w tej chwili Europa i cały świat z powodu epidemii COVID-19, po raz kolejny kluczowymi kwestiami stają się transformacja naszego modelu gospodarczego i znaczenie suwerenności żywnościowej. Teraz, bardziej niż kiedykolwiek przedtem, Europejska Koordynacja Via Campesina (ECVC) wraz z tysiącami rolników i rolniczek prowadzących rodzinne gospodarstwa w całej Europie, których reprezentuje, chce podkreślić, że chłopi, mali i średni rolnicy oraz pracownicy rolni, są tutaj i są gotowi. Będziemy nadal z poczuciem odpowiedzialności wypełniać nasze najważniejsze zobowiązanie wobec społeczności Europy – produkować zdrową i świeżą żywność.
ECVC chce również wyrazić swoją solidarność z wszystkimi rolnikami i innymi sektorami społeczeństwa (w tym z pracownikami sektorów krytycznych i całym personelem medycznym), którzy kontynuują swoją pracę na pierwszych liniach frontu.
Dzisiejszy zglobalizowany system stał się przyczyną ogromnego uzależnienia i braku odporności. Po latach stosowania programów oszczędnościowych i cięć budżetowych, bardziej niż kiedykolwiek przedtem widzimy potrzebę wzmocnienia usług publicznych, szczególnie w ochronie zdrowia i innych najważniejszych dziedzinach, tak by mogły one skutecznie radzić sobie z poważnymi trudnościami, w obliczu których właśnie stoimy. Podobnie, dostrzegamy również kluczowe znaczenie zapewnienia pewnych, bezpiecznych i wystarczających dostaw zdrowej lokalnej żywności dla całej populacji.
Ten bezpieczny łańcuch dostaw żywności w UE i w całej Europie gwarantują miliony małych i średnich gospodarstw rolnych, których produkty stanowią podstawowe pożywienie dla mieszkańców wielu miast i miasteczek na całym kontynencie. W 2016 roku 95,2% gospodarstw w Unii Europejskiej stanowiły gospodarstwa rodzinne [1]. W niektórych krajach europejskich procent ten jest jeszcze wyższy [2]. Innymi słowy, w Europie jest mnóstwo drobnych producentów żywności, którzy mają do zaoferowania gotowe rozwiązania niepokojących dziś cały świat problemów: zapewnienie dostępu do zdrowej, lokalnej żywności, który nie jest zależny od długich łańcuchów dostaw, tak drastycznie zagrożonych na skutek obecnej pandemii.
Jednak polityki rolne i gospodarcze, które powinny skupiać się na wyżywieniu ludności Europy, w rzeczywistości podporządkowują rolnictwo interesom globalizacji i międzynarodowych rynków. W rezultacie zaopatrzenie w żywność i suwerenność żywnościowa stają pod znakiem zapytania i są zagrożone. Polityki te niszczą tysiące małych gospodarstw, a w konsekwencji narażają na szwank bezpieczeństwo żywnościowe całej populacji.
Neoliberalna globalizacja rynków rolnych prowadzi do utraty kontroli publicznej nad systemami żywnościowymi, jak również znacznej zależności od importu i bardzo małej grupy międzynarodowych przedsiębiorstw, które kontrolują dużą część dystrybucji.
Zdolność wielkiego sektora dystrybucji żywności i innych przedsiębiorstw międzynarodowych do zapewnienia wystarczającej ilości świeżej żywności zależy od wielu kruchych czynników, które, jak to mogliśmy zobaczyć podczas wybuchu epidemii COVID-19, z powodu wielkiej liczby powiązań w łańcuchu dostaw, są w dużej mierze poza ich kontrolą. Konieczność interwencji władz publicznych staje się tutaj oczywista.
Tak więc w chwili, gdy decydenci, międzynarodowe korporacje i wielcy detaliści spożywczy wpadają w panikę, nie wiedząc jak kontynuować transport żywności bez dalszego rozprzestrzeniania wirusa, polityczni decydenci na wszystkich szczeblach nie mogą pozwolić sobie na pomijanie roli małych i średnich gospodarstw. Prawie 10 milionów drobnych rolników [3] w UE i jeszcze więcej w innych krajach europejskich [4] każdego dnia uprawiają ziemię, wytwarzają żywność i pracują, aby nakarmić lokalną populację.
Jest oczywiste, że aby mogli to robić, narodowe, regionalne i lokalne instytucje i władze muszą zapewnić obywatelom dostęp do tych produktów. Niezbędne są konkretne polityki publiczne skupione na wsparciu i ochronie drobnych producentów i wzmocnieniu lokalnej gospodarki.
Obecny kryzys, ze wszystkimi jego sprzecznościami, może oznaczać koniec dla wielu drobnych producentów w Europie, którym odmawia się dostępu do rynków, przez które do tej pory przepływały ich produkty. Jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie działania, zamknięcie publicznych i prywatnych stołówek, większości restauracji, ograniczenia w sprzedaży bezpośredniej, zamknięcie większości publicznych targowisk i koncentracja handlu żywnością w wielkich supermarketach, mogą doprowadzić do utraty znaczącej części naszych zdolności produkcyjnych.
Również sytuacja pracowników najemnych w europejskim sektorze rolniczym, z których większość stanowią migranci narażeni na niestabilne i niebezpieczne warunki pracy, nieuregulowany status społeczny i brak dokumentacji, jeszcze bardziej się pogarsza. W wielu przypadkach pracują oni i dojeżdżają do pracy w warunkach zagrażających ich zdrowiu i bezpieczeństwu, ogranicza się ich prawa pracownicze, a kiedy są zwalniani lub nie wzywa się ich do pracy, pozbawieni są wystarczających zasobów i wsparcia. Ta sytuacja jest jeszcze gorsza w przypadku międzynarodowych przesiedleń, a także w wielu niebezpiecznych osiedlach w całej Europie, gdzie tysiące sezonowych pracowników rolnych zmuszonych jest przebywać.
Z wymienionych powyżej powodów ECVC apeluje do wszystkich decydentów na każdym szczeblu w całej Europie, o podjęcie w tych trudnych czasach wszelkich możliwych działań na rzecz ochrony dostępu do rynku małych i średnich gospodarstw oraz zapewnienie im wszystkich niezbędnych środków, aby mogli kontynuować swoją pracę. W szczególności:
- Żądamy, aby krótkie (lokalne) łańcuchy dostaw i miejsca bezpośredniej sprzedaży, takie jak lokalne targowiska i sklepy w gospodarstwach pozostały otwarte, i zastosowania odpowiednich środków, by były one bezpieczne.
- Apelujemy do europejskich, regionalnych i lokalnych władz o zastosowanie aktywnych, dostosowanych do sytuacji środków w celu umożliwienia drobnym rolnikom i chłopom sprzedaży ich produktów poprzez różnorodne kanały. Dotyczy to zarówno sprzedaży bezpośredniej i krótkich łańcuchów dostaw, jak i wielkoskalowej dystrybucji, aby zmniejszyć ryzyko pozostania dużej ilości niesprzedanych produktów na wsi na skutek braku odpowiedniej infrastruktury lub innych biurokratycznych barier.
- Ekonomiczne wsparcie dla chłopskich gospodarstw, tam gdzie to możliwe w formie płatności pieniężnych, w tym wcześniejszą wypłatę subsydiów w ramach WPR-u oraz redukcję VAT-u i innych podatków.
- Promocję rynków bezpośrednich i solidarnościowych grup zakupowych (RWS-y, kooperatywy konsumenckie itp.), które mogą pomóc zminimalizować ryzyko skażenia, po pierwsze dzięki redukcji transportu żywności i ludzi, a po drugie poprzez zapobieganie gromadzeniu się dużych ilości ludzi w zamkniętych przestrzeniach, takich jak supermarkety.
- Zagwarantowanie bezpieczeństwa małych i średnich producentów żywności i pracowników sektora żywności w odniesieniu do zagrożeń ze strony wirusa COVID-19, tak by mogli kontynuować swoją pracę na polach i na lokalnych rynkach. Rządy muszą znaleźć sposoby na zapewnienie im wszystkich niezbędnych narzędzi (takich jak maski, środki higieniczne itd.), aby mogli pracować w bezpiecznych warunkach.
- Zapewnienie utrzymania zatrudnienia wszystkich najemnych pracowników rolnych, ich pełnych praw pracowniczych i wystarczającego wynagrodzenia we wszystkich okolicznościach i bez jakiejkolwiek dyskryminacji. Instytucje muszą zapewnić odpowiednie warunki zdrowotne w osiedlach robotniczych i miejscach ich zakwaterowania, jak również wystarczających ilości żywności i innych zasobów, jeśli nie mogą ich opuścić lub pozostają bez pracy lub świadczeń społecznych. Migranci i uchodźcy powinni mieć możliwość otrzymania i przedłużenia pozwolenia na pobyt bez żadnych przeszkód.
ECVC apeluje również do europejskich i narodowych decydentów o użycie determinacji wykazywanej w walce o zatrzymanie pandemii COVID-19 do zmiany na lepsze polityki rolnej i żywnościowej, w zgodzie z wymogami gospodarczych, społecznych i ekologicznych kryzysów, które dotknęły ten sektor. Muszą oni opracować środki na rzecz zagwarantowania lokalnej, zdrowej i zrównoważonej produkcji w rękach drobnych i średnich gospodarstw, w sprawiedliwej cenie, a nie na podstawie sztucznych cen na międzynarodowych rynkach, które nie biorą pod uwagę kosztów produkcji i czynników społecznych i środowiskowych w poszczególnych regionach. Unia Europejska musi przestać traktować rolnictwo i prawo do żywności jako jeszcze jeden z wielu elementów biznesu zawartych w międzynarodowych porozumieniach handlowych.
Zamiast tego UE powinna powinna rozpocząć przygotowywanie skutecznych instrumentów regulacyjnych w celu ustabilizowania rynków niektórych, zagrożonych zachwianiem równowagi sektorów – albo poprzez restrykcje na eksport do krajów trzecich, bądź też poprzez zmniejszenie konsumpcji. Jak do tej pory nie wiadomo jak długo potrwają ograniczenia wprowadzone w celu powstrzymania rozprzestrzeniania się COVID-19. Podstawowe znaczenie ma działanie już teraz na rzecz promocji i ochrony drobnych producentów i chłopów oraz wsparcia suwerenności żywnościowej w tym niezwykle ważnym czasie.
Przeczytaj najnowsze informacje od członków ECVC na temat COVID-19 : https://www.eurovia.org/covid-19-latest-information-and-updates/
Kontakty:
Andoni García Arriola – ECVC Coordinating Committee: +34 636 451 569 – ES, EUZ
Ramona Duminicioiu – ECVC Coordinating Committee: +40 746 337 022 – FR, ES, EN, RO
José Miguel Pacheco – ECVC Coordinating Committee: +351 918736441 – ES, PT